Klasik olarak yapılan su alma yapıları, su havzasından (akarsu veya baraj gölü) suyun alınıp iletim hatlarına taşınmasını sağlayan yapılardır. Bu yapılar farklı amaçlar ile birçok yerde kullanılmaktadır.
Buradaki amaç gerekli olan suyun her zaman alınabilmesi, olabilecek su değişimlerinde akımın devam etmesi, alınan suyun kaliteli ve temiz olması, bakım maliyetlerinin az olması gibi birçok unsur bulundurmaktadır. Bu sebeple arazi şartları ve genel koşullara göre kullanılan başlıca su alma üniteleri aşağıdaki gibi sıralanır.
Serbest yüzeyli su alma yapıları özet olarak su yüzeyinin doğrudan akıntı ile yönlendirilerek iletim hattına aktarılmasına denir. Suyu kıyı hattına yakın bir şekilde doğal akıntı ile iletim hattına yönlendirildiği bu metotta, suyun alüvyon taşıma ihtimali oldukça yüksektir bu sebeple suyu iletim kanalına yönlendirmeden önce çökeltme havuzlarında dinlendirmek gerekir. Serbest yüzey, su alma ünitesi yapmak için temel şart iletim hattının su seviyesinden aşağıda olması ve bu şekilde doğal akım oluşturmasıdır.
Örnek kule tipi su alma kulesi
Basınçlı su alma yapıları suyun taşınacağı yerin mevcut su seviyesinden yüksek olduğu durumlarda kullanılır. Basınçlı su alma yapıları genel olarak kule tipi, kuyu tipi ve buna benzer genellikle boru sistemi ve basınç ile çalışan yöntemlerdir.
Yüzer su alma ünitesi yüzer pompa istasyonunun suyun istenilen bir bölgesine koyulması ve ona giden boru hattının yüzer bir yol veya yüzen botu hattı ile bağlanması ile yapılır. Bu yöntem ile serbest yüzeyli su alma yapılarına alternatif olarak suyun daha durağan bir bölgesinden ve suyun üst kotundan alınan suyun kalitesi ve alüvyon oranı çok daha düşük olacağından filtreleme ve cökeltme maliyetleri ciddi oranda azalacaktır.
Musul Barajı projemiz, 500m x 4 m yüzer yol ve Yüzer pompa istasyonu 13,5m x 27m.
Yüzer su alma ünitesinin diğer bir özelliği ise basınçlı su alma ünitelerine alternatif olması. Pompa seçimi olarak endüstriyel dalgıç pompaları kullanılabileceği için performans ve kapasiteler yükseldiği gibi enerji tüketimi önemli oranda azalacaktır.
Yüzer su alma ünitesi yatırım maliyetleri ile öne çıkan bir çözümdür. Su seviyesinin değişiklik gösterdiği havzalarda kıyı hattında çok büyük mesafe değişimleri olmaktadır. Su alma ünitesinde devamlılığı sağlamak için su havzasının derin noktalarına ulaşmak gerekir. Bunun için klasik çözümlerle kazıklı köprüler ve asansörlü pompalar kullanılması gerekmektedir. Bu tip yapıların maliyetleri oldukça yüksek olduğu için su havzası dolduktan sonra inşa edilmeleri de operasyonel olarak bir hayli zordur. Buna çözüm olarak suyun seviyesi fark etmeksizin çalışabilecek hem karada hem de su üzerine yerleştirilebilen amfibi yüzer beton modülleri ile yüzer yollar inşa edilebilir.
Amfibi iskele modülleri hem karada hem suda çalışabilir.
Su seviyesi yükseldiği zaman yüzer iskeleye dönüşen beton modüller suyun alçalması ile yer şekline uyum sağlayarak kara üzerinde korunaklı bir yol vazifesi görür. Modüller birbirine özel bir mafsal ve şok emicili esnek bağlantı sistemi ile bağlandığı için kıyı yapısının 45 dereceye kadar yüksek eğim gösterdiği alanlarda dahi kullanılabilir.
Yüzer pompa istasyonunun üzerine her türlü teknik donanım koyulabilir. Yüzdürücü platformun orta kısımlarında pompanın suya indirilip çalıştırılabileceği(pompa sayısı kadar) boşluklar bulunmaktadır. Platformun alt kısmında pompaların emiş esnasında su içerisindeki canlılara zarar vermemesini sağlayan ve su üzerinde yüzen cisimlerin emiş ünitesine girmesini engelleyen ızgaralar bulunmaktadır.
Yüzer su alma üniteleri büyük su veya baraj havzalarında merkezi toplama ünitesine uzak olan bölgelere su temini için oldukça ekonomik bir yöntemdir. Merkezi pompa istasyonundan kilometrelerce uzaktaki bir alana su temini için yapılacak borulama, kanal ve basınç maliyetleri yerine ihtiyaç olan bölgeye en yakın su havzasından yüzer su alma ünitesi ile su sağlanabilir.
Son yıllarda ihtiyaç haline gelen bu uygulamalar özellikle yeni gelişen bölgelerde şehir suyu temini, tarımsal sulama ihtiyacı gibi birçok alanda kullanılmaya başlanmıştır.
Yüzer pompa istasyonu 27m x 13,5 metre 120 ton taşıma kapasitesi
Dünyada örnek olabilecek en yüksek kapasiteli ve uzun su alma ünitesi Musul Barajında HSB Marine tarafından gerçekleştirilmiştir. Proje olarak suyun 42 metre dikeyde değiştiği bir havzada kıyı hattının yaklaşık 450 metre değişmesi sebebi ile projede 500 metrelik yüzer köprü tarafımızdan yapılmıştır. Genişliği 4 metre olan bu yüzer köprü üzerinden HDPE borular geçmektedir.
Yüzer köprü yolunun sonunda 13metre x 27metrelik dev bir platform bulunmaktadır. Platform üzerinde 4 adet dalgıç pompası 1 adet trafo, bakım onarım vinçleri ve daha birçok mekanik aksam bulunmaktadır. Tüm bu mekanik materyaller toplamda 80 tonu bulmakta ve üretilen yüzer beton platform tarafında tek parça halinde suyun üzerinde kalmaktadır.
Bu proje ile yatırımcı bir Alman firması şehre içme suyu kullanım temini sağlamıştır.
